PM 2.5 là gì và cách giảm nồng độ PM2.5? (Phần 1)

PM 2.5 là cái tên được nhiều bài báo nhắc đến trên nhiều kênh thông tin, đặc biệt là các bài báo về sức khỏ với những cảnh báo về nồng độ PM2.5 vượt trội, gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe. Mặc dù vậy, không phải ai cũng nắm rõ khái niệm về PM2.5 cũng như sự nguy hại mà chúng gây ra với con người. Trong bài viết này, Dr.Air sẽ giới thiệu một cách chi tiết nhất về PM2.5 cũng như sự ảnh hưởng của chúng.

PM 2.5 là gì?

PM 2.5 là một loại chất ô nhiễm dạng hạt có kích thước 2,5 micron hoặc nhỏ hơn. Có thể so sánh với mặt cắt ngang trung bình của tóc người là 50 micron để thấy rõ sự nhỏ bé của loại bụi này.

PM là viết tắt của “vật chất dạng hạt”. EPA và nhiều tổ chức y tế phân loại vật chất dạng hạt theo kích thước vì các hạt có kích thước khác nhau có ảnh hưởng đến sức khỏe khác nhau. Ví dụ: các hạt PM 10 (các hạt có kích thước nhỏ hơn 10 micromet) có thể gây kích ứng mũi và mắt nhưng chúng ít có khả năng xâm nhập sâu vào phổi, vì vậy chúng không gây ra các vấn đề sức khỏe giống như các hạt có kích thước nhỏ hơn.

Các hạt có kích thước 2,5 micromet hoặc nhỏ hơn được coi là đặc biệt nguy hiểm đối với sức khỏe con người vì chúng vượt qua nhiều hệ thống phòng thủ của cơ thể chúng ta. Lông mũi, chất nhờn và các lớp bảo vệ khác có tác dụng bắt các phần tử nhỏ hơn này trước khi chúng xâm nhập sâu hơn vào cơ thể. Điều đó nói rằng, các hạt PM 2.5 có thể xâm nhập vào phổi, có thể đến phế nang và cuối cùng đi vào máu.

Bụi PM2.5 có kích thước nhỏ hơn gấp nhiều lần so với cát biển

Các hạt PM 2.5 rất phức tạp vì chúng có thể được tạo thành từ nhiều loại hóa chất và hạt, chúng có thể ở dạng lỏng một phần, trái ngược với chất rắn, giống như một hạt bụi thông thường. Các chất ô nhiễm dạng hạt được tạo thành hoàn toàn hoặc một phần từ các giọt chất lỏng được gọi là sol khí. Các loại sol khí tự nhiên bao gồm bụi, muối biển và tro núi lửa, trong khi các nguồn nhân tạo bao gồm khí thải từ nhà máy và ô tô, đốt than và đốt sinh khối để khai khẩn đất đai hoặc trồng trọt.

Nguyên nhân gây ra PM 2.5?

Các nguyên nhân chính sản sinh PM2.5

Các chất ô nhiễm PM 2.5 có thể đến từ nhiều nguồn khác nhau, làm cho nó trở thành một loại ô nhiễm rất phức tạp. Một số nguồn PM 2.5 phát ra các hạt trực tiếp. Được gọi là “nguồn chính”, chúng bao gồm cháy rừng, ngoài ra, một số nhà máy điện và quy trình công nghiệp cũng góp phần sản sinh loại bụi này. Tuy nhiên, các hạt PM 2.5 thứ cấp được hình thành khi các chất hóa học khác nhau kết hợp trong không khí. Hóa chất từ ​​các nhà máy điện than hoặc khí thải ô tô có thể phản ứng với hơi nước trong khí quyển và ánh sáng mặt trời để tạo thành các hạt hoặc hợp chất mới, và các hạt này có thể có kích thước dưới 2,5 micron. Do có vô số cách mà các hạt được hình thành từ các hợp chất hóa học, cũng như số lượng các yếu tố thay đổi như khu vực, thời tiết, khí hậu và hoạt động của con người, nên gần như không thể biết chính xác những hóa chất nào có trong các hạt PM 2.5. vào một ngày nhất định.

Hình ảnh thành phố Hà Nội khi nồng độ bụi ở mức độ cao

Có một số nguồn PM 2.5 trong nhà có thể ảnh hưởng đến sức khỏe ngay cả khi không khí bên ngoài không bị ô nhiễm, hoặc nếu bạn đóng cửa sổ vào một ngày chất lượng không khí kém. Các nguồn thông thường trong nhà bao gồm củi và lửa than, khói nấu ăn và thậm chí cả nến.

Tại sao PM 2.5 có hại?

Nhiều nghiên cứu sức khỏe đã phát hiện ra rằng số lượng hạt PM 2.5 trong không khí cao hơn có thể liên quan đến việc gia tăng các tác động tiêu cực đến sức khỏe, bao gồm tăng tỷ lệ mắc bệnh hô hấp, làm trầm trọng thêm các triệu chứng bệnh hô hấp và ảnh hưởng đến tim mạch có thể dẫn đến đau tim và tử vong.

PM 2.5 có thể có những ảnh hưởng sâu rộng và lâu dài do cách các hạt này tương tác với cơ thể khi chúng đi vào phổi, đi qua bộ lọc lông mũi, đến phần cuối của đường hô hấp với luồng không khí và tích tụ ở đó bằng cách khuếch tán, và làm tổn thương các bộ phận khác của cơ thể thông qua trao đổi không khí ở phổi. Điều làm cho PM 2.5 trở nên đặc biệt nguy hiểm, rất khó đào thải ra khỏi cơ thể, điều này chứng tỏ phòng ngừa là giải pháp lý tưởng. Ngược lại, PM 10 có thể được thải ra ngoài thông qua ho và hắt hơi.

Bụi PM2.5 có kích thước rất nhỏ, dễ dàng xâm nhập vào hệ hô hấp của con người

Một nghiên cứu năm 2010 cho thấy rằng, tiếp xúc với PM 2,5… trong vài giờ đến vài tuần có thể gây tử vong và các biến cố không tử vong liên quan đến bệnh tim mạch; phơi nhiễm lâu hơn (ví dụ như một vài năm) làm tăng nguy cơ tử vong do tim mạch ở mức độ lớn hơn so với phơi nhiễm trong vài ngày và làm giảm tuổi thọ… từ vài tháng đến vài năm.

Theo CDC , mặc dù ô nhiễm dạng hạt có hại cho tất cả mọi người, nhưng một số nhóm dân số nhất định có nhiều nguy cơ hơn những nhóm khác. Bất kỳ ai bị bệnh tim hoặc phổi, người già, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ đều phải chịu những ảnh hưởng nghiêm trọng hơn từ những hạt này. Những người bị bệnh tim có thể gặp các triệu chứng ngay lập tức khi tiếp xúc với nồng độ cao của PM 2.5.

Những tác động sức khỏe của PM 2.5 đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến dân số ở các khu vực khác nhau trên thế giới — WHO ước tính rằng ô nhiễm không khí “giết chết khoảng bảy triệu người trên toàn thế giới mỗi năm” và dữ liệu của họ “cho thấy 9/10 người hít thở không khí chứa nhiều mức độ của các chất ô nhiễm. ”

Đặc biệt, các nước châu Á đã phải hứng chịu nghiêm trọng ô nhiễm liên quan đến PM 2.5. Từ năm 1990 đến năm 2010, tỷ lệ tử vong do PM 2,5 ước tính ở Đông và Nam Á tăng lần lượt là 21% và 85%.

Sự gia tăng đáng kể này được thúc đẩy bởi sự gia tăng dân số và di cư do các lực lượng kinh tế thúc đẩy, cũng như việc kiểm soát ô nhiễm không khí tương đối ít hơn và thực thi lỏng lẻo.

Ấn Độ đã bị ảnh hưởng đặc biệt bởi bụi PM2.5. Thời báo Tài chính đã đối chiếu dữ liệu vệ tinh của NASA liên quan đến PM 2.5 và phát hiện ra rằng “hơn 4/10 người Ấn Độ tiếp xúc với giới hạn an toàn của các hạt trong không khí mà họ thở gấp 5 lần”. Đặc biệt, Delhi đã trở nên nổi tiếng với mùa cháy rừng vào tháng 11, khi bầu trời tồn tại nhiều khói sương. Theo dữ liệu thu thập được tại Đại sứ quán Hoa Kỳ, khói mù đã “đẩy mức độ của các hạt mịn (PM2.5) lên mức nguy hiểm ở Delhi.

Hà Nội là một trong những thành phố ở Việt Nam thường xuyên bị ô nhiễm do bụi mịn

Trong khi đó, Hàn Quốc cũng đang phải đối mặt với các vấn đề ô nhiễm không khí do gần Trung Quốc- quốc gia có nền kinh tế công nghiệp phát triển mạnh mẽ. Theo NPR , “Chỉ số chất lượng không khí của Seoul được coi là không lành mạnh đối với những nhóm dân cư nhạy cảm (như trẻ em, người già và những người có bệnh về hô hấp) vào 78 ngày” vào năm 2016 – một tình trạng đã trở nên trầm trọng hơn do Hàn Quốc tiếp tục phụ thuộc vào than- các nhà máy nhiệt điện .

Tình trạng này hoàn toàn trái ngược với điều kiện ở châu Âu và Bắc Mỹ, nơi mà trong hai thập kỷ qua, “mối tương quan giữa dân số và PM2.5 đã trở nên yếu hơn do các biện pháp kiểm soát ô nhiễm không khí nhưng mạnh hơn ở Đông Á do chất lượng không khí suy giảm”.

Sau những phát triển này, các chuyên gia đã kết luận rằng thực hiện các bước tích cực để giảm các nguồn “PM chính” “dường như là cách hiệu quả nhất để tăng lợi ích sức khỏe (tức là giảm tỷ lệ tử vong lớn nhất trên một đơn vị phát thải)”

Xem thêm: PM 2.5 là gì và cách giảm nồng độ PM2.5? (Phần 2)